Хутбаи шаъбонияи Паёмбари Акрам(с) дар фазилати моҳи мӯбораки рамазон
Паёмбари Акрам(с) дар рӯзҳои охири моҳи шаъбон ва пеш аз вурӯди моҳи мӯбораки рамазон, ҷойгоҳ ва бузӯргии ин моҳро барои асҳоби хеш баён мекард, то саҳобаи бузӯргвор бо маърифату шинохти комил ба истиқболи он бираванд.
Олимон ва бузӯргони дин, фармоишоти паёмбар дар чунин рӯзеро ба хутбаи “шаъбония” ёд мекунанд, ки аз шӯҳрати хоссе бархӯрдор аст. Бо инки андак тафовӯтҳое дар нақли он дида мешавад, аммо асли хутба мавриди қабули бузӯргони дин аст. Лизо бар он шарҳҳо низ низ навиштаанд[1] Ҳазрати Алӣ (рз) ва Салмони форсӣ(рз) танҳо ду саҳобае ҳастанд, ки матни хутбаро тақрибан ба сурати комил нақл кардаанд, гарчи ривояти ҳазрати Алӣ(рз) комил ва ҷомеътар буда ва аз фасоҳат ва балоғати бештаре бархӯрдор аст.
بسم الله الرحمن الرحیم
خطبة النبي الأكرم (ص) في استقبال شهر رمضان المبارك
عن أمير المؤمنين عليه السّلام قال: إن رسول اللّٰه صلّى اللّه عليه و آله خطبنا ذات یَومٍ فَقالَ :
أَيُّهَا النَّاسُ ! إِنَّهُ قَدْ أَقْبَلَ إِلَيْكُمْ شَهْرُ اللهِ بِالْبَرَكَةِ وَالرَّحْمَةِ وَالْمَغْفِرَةِ . شَهْرٌ هُوَ عِنْدَ اللهِ أَفْضَلُ الشُّهُورِ، وَأَيَّامُهُ أَفْضَلُ الأَيَّامِ، وَلَيَالِيهِ أَفْضَلُ اللَّيَالِي، وَسَاعَاتُهُ أَفْضَلُ السَّاعَاتِ . هُوَ شَهْرٌ دُعِيتُمْ فِيهِ إِلَى ضِيَافَةِ اللهِ، وَجُعِلْتُمْ فِيهِ مِنْ أَهْلِ كَرَامَةِ اللَّهِ . أَنْفَاسُكُمْ فِيهِ تَسْبِيحٌ، وَنَوْمُكُمْ فِيهِ عِبَادَةٌ، وَعَمَلُكُمْ فِيهِ مَقْبُولٌ، وَدُعَاؤُكُمْ فِيهِ مُسْتَجَابٌ، فَاسْأَلُوا اللَّهَ رَبَّكُمْ بِنِيَّاتٍ صَادِقَةٍ، وَقُلُوبٍ طَاهِرَةٍ، أَنْ يُوَفِّقَكُمْ لِصِيَامِهِ، وَتِلاوَةِ كِتَابِهِ، فَإِنَّ الشَّقِيَّ مَنْ حُرِمَ غُفْرَانَ اللَّهِ فِي هَذَا الشَّهْرِ الْعَظِيمِ . وَاذْكُرُوا بِجُوعِكُمْ وَعَطَشِكُمْ فِيهِ، جُوعَ يَوْمِ الْقِيَامَةِ وَعَطَشَهُ . وَتَصَدَّقُوا عَلَى فُقَرَائِكُمْ وَمَسَاكِينِكُمْ، وَوَقِّرُوا كِبَارَكُمْ، وَارْحَمُوا صِغَارَكُمْ، وَصِلُوا أَرْحَامَكُمْ، وَاحْفَظُوا أَلْسِنَتَكُمْ، وَغُضُّوا عَمَّا لا يَحِلُّ النَّظَرُ إِلَيْهِ أَبْصَارَكُمْ، وَعَمَّا لا يَحِلُّ الاسْتِمَاعُ إِلَيْهِ أَسْمَاعَكُمْ . وَتَحَنَّنُوا عَلَى أَيْتَامِ النَّاسِ يُتَحَنَّنْ عَلَى أَيْتَامِكُمْ، وَتُوبُوا إِلَى اللَّهِ مِنْ ذُنُوبِكُمْ، وَارْفَعُوا إِلَيْهِ أَيْدِيَكُمْ بِالدُّعَاءِ فِي أَوْقَاتِ صَلاتِكُمْ، فَإِنَّهَا أَفْضَلُ السَّاعَاتِ، يَنْظُرُ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ فِيهَا بِالرَّحْمَةِ إِلَى عِبَادِهِ، يُجِيبُهُمْ إِذَا نَاجَوْهُ، وَيُلَبِّيهِمْ إِذَا نَادَوْهُ، وَيُعْطِيهِمْ إِذَا سَأَلُوهُ، وَيَسْتَجِيبُ لَهُمْ إِذَا دَعَوْهُ . أَيُّهَا النَّاسُ ! إِنَّ أَنْفُسَكُمْ مَرْهُونَةٌ بِأَعْمَالِكُمْ، فَفُكُّوهَا بِاسْتِغْفَارِكُمْ، وَظُهُورَكُمْ ثَقِيلَةٌ مِنْ أَوْزَارِكُمْ، فَخَفِّفُوا عَنْهَا بِطُولِ سُجُودِكُمْ . وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ أَقْسَمَ بِعِزَّتِهِ أَنْ لا يُعَذِّبَ الْمُصَلِّينَ وَالسَّاجِدِينَ، وَأَنْ لا يُرَوِّعَهُمْ بِالنَّارِ يَوْمَ يَقُومُ النَّاسُ لِرَبِّ الْعَالَمِينَ . أَيُّهَا النَّاسُ ! مَنْ فَطَّرَ مِنْكُمْ صَائِماً مُؤْمِناً فِي هَذَا الشَّهْرِ، كَانَ لَهُ بِذَلِكَ عِنْدَ اللَّهِ عِتْقُ نَسَمَةٍ، وَمَغْفِرَةٌ لِمَا مَضَى مِنْ ذُنُوبِهِ . قِيلَ: يَا رَسُولَ اللَّهِ ! فَلَيْسَ كُلُّنَا يَقْدِرُ عَلَى ذَلِكَ، فَقَالَ - صلى الله عليه وآله - : اتَّقُوا النَّارَ وَلَوْ بِشِقِّ تَمْرَةٍ، اتَّقُوا النَّارَ وَلَوْ بِشَرْبَةٍ مِنْ مَاءٍ . أَيُّهَا النَّاسُ ! مَنْ حَسَّنَ مِنْكُمْ فِي هَذَا الشَّهْرِ خُلُقَهُ، كَانَ لَهُ جَوَازاً عَلَى الصِّرَاطِ يَوْمَ تَزِلُّ فِيهِ الأَقْدَامُ، وَمَنْ خَفَّفَ فِي هَذَا الشَّهْرِ عَمَّا مَلَكَتْ يَمِينُهُ، خَفَّفَ اللَّهُ عَلَيْهِ حِسَابَهُ، وَمَنْ كَفَّ فِيهِ شَرَّهُ، كَفَّ اللَّهُ عَنْهُ غَضَبَهُ يَوْمَ يَلْقَاهُ، وَمَنْ أَكْرَمَ فِيهِ يَتِيماً، أَكْرَمَهُ اللَّهُ يَوْمَ يَلْقَاهُ، وَمَنْ وَصَلَ فِيهِ رَحِمَهُ وَصَلَهُ اللَّهُ بِرَحْمَتِهِ يَوْمَ يَلْقَاهُ، وَمَنْ قَطَعَ فِيهِ رَحِمَهُ قَطَعَ اللَّهُ عَنْهُ رَحْمَتَهُ يَوْمَ يَلْقَاهُ، وَمَنْ تَطَوَّعَ فِيهِ بِصَلاةٍ كَتَبَ اللَّهُ لَهُ بَرَاءَةً مِنَ النَّارِ، وَمَنْ أَدَّى فِيهِ فَرْضاً كَانَ لَهُ ثَوَابُ مَنْ أَدَّى سَبْعِينَ فَرِيضَةً فِيمَا سِوَاهُ مِنَ الشُّهُورِ، وَمَنْ أَكْثَرَ فِيهِ مِنَ الصَّلاةِ عَلَيَّ، ثَقَّلَ اللَّهُ مِيزَانَهُ يَوْمَ تَخِفُّ الْمَوَازِينُ، وَمَنْ تَلا فِيهِ آيَةً مِنَ الْقُرْآنِ، كَانَ لَهُ مِثْلُ أَجْرِ مَنْ خَتَمَ الْقُرْآنَ فِي غَيْرِهِ مِنَ الشُّهُورِ . أَيُّهَا النَّاسُ ! إِنَّ أَبْوَابَ الْجِنَانِ فِي هَذَا الشَّهْرِ مُفَتَّحَةٌ، فَاسْأَلُوا رَبَّكُمْ أَنْ لا يُغَلِّقَهَا عَنْكُمْ، وَأَبْوَابَ النِّيرَانِ مُغَلَّقَةٌ، فَاسْأَلُوا رَبَّكُمْ أَنْ لا يُفَتِّحَهَا عَلَيْكُمْ، وَالشَّيَاطِينَ مَغْلُولَةٌ، فَاسْأَلُوا رَبَّكُمْ أَنْ لا يُسَلِّطَهَا عَلَيْكُمْ .
قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ [عليُّ بن أبي طالب] عليه السلام: فَقُمْتُ فَقُلْتُ: يَا رَسُولَ اللَّهِ ! مَا أَفْضَلُ الأَعْمَالِ فِي هَذَا الشَّهْرِ؟
فَقَالَ: يَا أَبَا الْحَسَنِ! أَفْضَلُ الأَعْمَالِ فِي هَذَا الشَّهْرِ: الْوَرَعُ عَنْ مَحَارِمِ اللَّهِ.(الكافي کتاب الصیام باب فضل شهر رمضان)
Аз ҳазрати Алӣ(рз)ривоят шудааст, ки гӯфт: Расули Худо(с) рӯзе дар охири моҳи шаъбон барои мо хутба хонд ва фармӯд:
Эй мардӯм, ҳамоно моҳи илоҳӣ бо баракату раҳмат ва мағфират бар шумо рӯй овардааст. Моҳе, ки назди Худо аз беҳтарин моҳҳо, рӯзҳои он аз беҳтарин рӯзҳо ва шабҳои он аз беҳтарини шабҳо ва соатҳои он аз беҳтарини соатҳо аст. Моҳе ки шумо дар он ба меҳмонии Худо даъват шудаед... нафасҳои шумо дар он тасбеҳ ва хоби шумо дар он ибодат ва амали шумо дар он қабулшуда ва дӯоҳои шумо дар он мӯстаҷоб аст. Пас бо ниятҳои ростин ва дилҳои пок аз Парвардигоратон бихоҳед, ки шуморо ба рӯзадорӣ ва тиловати китобаш муваффақ гардонад. Ба ростӣ бадбахт касе аст, ки дар ин моҳи бузӯрг аз омӯрзиши Худо бенасиб бимонад. Бо гурӯснагӣ ва ташнагии худ дар ин моҳ гуруснагӣ ва ташнагии рӯзи қиёматро ба ёд оред, ба фақирон инфоқ кунед ва садақа диҳед, бузӯргонатонро эҳтиром ва бо хӯрдсолонатон меҳрубон бошед, бо хешовандонатон рафтуомад дошта бошед, забонҳоятонро нигоҳ дошта ва чашмонатонро аз чизҳое, ки нигоҳ кардан ба онҳо ҳалол нест бипӯшонед ва гӯшҳоятонро аз садоҳо ва сӯханоне, ки ҳалол нест нигаҳ доред, бо ятимони мардӯм меҳру мӯҳаббат кунед, ҳамонгӯна ки мехоҳед баъд аз шумо бар ятимонатон мӯҳаббат кунанд ва дар вақти намозҳо дастҳоятонро барои дуо ба сӯи ӯ баланд кунед, чунки он замон беҳтарин вақтҳост.
Эй мардӯм! ...пушти шумо аз гӯноҳонатон сангинбор аст, пас бо саҷдаҳои тӯлонӣ онро сабӯк кунед ва бидонед, Худои Таоло қасам ёд кардааст, ки намозгӯзорон ва саҷдакунандагонро азоб накунад ва дар рӯзи қиёмат, ки ҳамаи мардӯм меистанд, оташро ба онон начашонад.
Эй мардӯм! Ҳар кас аз шумо дар ин моҳ мӯъмини рӯзадореро ифтор диҳад, барои ин амал савоби озод кардани як ғӯлом хоҳад дошт ва ҳамчунин гӯноҳони гӯзаштааш бахшида мешавад. Дар ин ҳангом гӯфта шуд: Эй Расули Худо! Ҳамаи мо тавонои додани ифторро надорад. (Пас мо чӣ кор кунем?). Расули Худо(с) фармуд: Аз оташи ҷаҳаннам парҳез кунед, агарчи бо додани як донаи хурмо ва ё ҷуръаи об бошад.
Эй мардӯм! Ҳар кас аз шумо дар ин моҳ мӯъмини рӯзадореро ифтор диҳад, барои ин амал савоби озод кардани як ғӯлом хоҳад дошт ва ҳамчунин гӯноҳони гӯзаштааш бахшида мешавад. Дар ин ҳангом гӯфта шуд: Эй Расули Худо! Ҳамаи мо тавонои додани ифторро надорад. (Пас мо чӣ кор кунем?). Расули Худо(с) фармуд: Аз оташи ҷаҳаннам парҳез кунед, агарчи бо додани як донаи хурмо ва ё ҷуръаи об бошад.
Эй мардӯм, ҳар кас аз шумо дар ин моҳ ахлоқашро некӯ гардонад, дар рӯзе ки қадамҳо ларзон аст, иҷозаи гӯзаштан аз сиротро дорад. Касе, ки дар ин моҳ кори зердастонро сабӯк кунад, Худо ҳисоби ӯро сабӯк ва осон мекунад ва касе, ки ба дигарон озор нарасонад, Худо дар рӯзи мулоқот бар ӯ ғазаб намекунад ва касе, ки фаризаеро адо намояд, ҳафтод баробар савоби фариза дар ғайри моҳи Рамазонро насиби худ кардааст ва касе, ки дар ин моҳ салому салавот бар ман зиёд бифиристад, Худо дар рӯзе, ки тарозӯи амали мардум сабӯк аст, каффаи аъмоли некашро сангин мекунад ва ҳар кас дар ин моҳ як ояти Қуръон бихонад, аҷр ва савобаш монанди касе аст, ки дар моҳҳои дигар ҳамаи Қуръонро тиловат карда бошад.
Эй мардӯм, ба ростӣ дарҳои биҳишт дар ин моҳ бар рӯи шумо кӯшода шудааст, пас аз Парвардигоратон бихоҳед, ки онро ба рӯи шумо набандад ва дарҳои ҷаҳаннам баста шудааст, пас аз Парвардигоратон дархост кунед, ки онҳоро бар рӯи шумо накушояд. Шайтонҳо дар ғулу занҷир баста ва гирифторанд, пас аз Худоятон бихоҳед, ки онҳоро бар шумо пирӯз нагардонад. Амир-ул-мӯъминин Алӣ(рз)мефармояд: Аз ҷоям хестам ва гуфтам: Эй Расули Худо(с)! Беҳтарин амал дар ин моҳ чист? Паёмбар(с) фармӯд: Эй Абулҳасан! Беҳтарин амал дар ин моҳ парҳез аз ҳаромҳои илоҳӣ аст.